BEGINNEN MET CISELEREN #1 – DE VOORBEREIDING

10 januari 2022

“Het leek ons leuk als je leert ciseleren” zei Angelique en met die woorden stuurde ze me na de vorige les naar huis. Ciseleren is een techniek waarbij je een decoratie in een oppervlak maakt met behulp van ponsen. In plaats van direct op het werkstuk te slaan, sla of tik je op een pons die vervolgens een impressie in het materiaal maakt. Wekenlang dacht ik na (Peter en Angelique waren lekker op vakantie) over een ontwerp, maar mijn kladblok bleef blanco. In de hoop dat ik spontaan een goede ingeving zou krijgen ging ik naar mijn eerste middag ciseleren.

Wat ga ik ciseleren?

Het leek me leuk om een keer een armband te maken waarin koper was verwerkt. Ik heb nog niet eerder een armband gemaakt en ook nog nooit met koper gewerkt, dus dit leek mij een mooie uitdaging. Nu nog een ontwerp… Uiteindelijk ging ik voor een zwierige vorm:

Een ontwerp maken voor het ciseleren is nog best lastig. Omdat je werkstuk uiteindelijk 3D wordt, moet je tijdens het bedenken van het ontwerp al een beetje nadenken over welke delen je omhoog laat komen en welke delen juist dieper worden.

Zagen

Dan is het tijd om een stuk koper te zagen dat groot genoeg is om een armband van te maken. Bij het zagen probeer je altijd optimaal gebruik te maken van het materiaal, want je wil niet dat je uiteindelijk allemaal kleine reststukjes overhoudt waar je niets meer van kunt maken.

Op de foto hierboven zie je dat er al verschillende werkstukken uit de koperplaat zijn gezaagd, maar ik vond nog een mooi stuk dat precies groot genoeg was. En dan is het zagen geblazen.

Zagen in koper (of zilver/goud) is nog een hele kunst al lijkt het vrij eenvoudig. Je zaagt met een gewone figuurzaag met hele dunne zaagjes en daar kun je heel nauwkeurig mee zagen, maar doordat ze zo dun zijn gaan de zaagjes heel snel kapot. Te hard op de zaag duwen of je zaag maar een fractie scheef houden kan het zaagje al breken. Sinds ik hier leer edelsmeden heb ik al menig zaagje gebroken, maar ik heb nu mijn persoonlijk record gebroken. Zestien centimeter zagen zónder zaag te breken!
Als je gaat edelsmeden worden je handen altijd erg vies. Na het zagen had ik dan ook mijn broek en handen vol met koperzaagsel.

Nu ik een stuk koper in de goede maat heb kan ik mijn ontwerp met potlood aftekenen.

Werkstuk in pek

En toen was het tijd voor iets nieuws; het werkstuk vastzetten in pek. Als je gaat ciseleren vervorm je het materiaal door er met ponsen op te slaan, dus het is belangrijk dat er aan de achterkant genoeg tegendruk is. Door het werkstuk in het pek vast te zetten zorg je ervoor dat het materiaal alleen vervormt op de plek die je kiest. Bijkomend voordeel is dat de halve bol met pek ook erg zwaar is en dus niet zo makkelijk verplaatst tijdens het bewerken. De pek die in de halve bol zit is hard bij kamertemperatuur, dus ik mocht met de ‘vlammenwerper’ in de weer om de pek een beetje vloeibaar te maken zodat ik mijn werkstuk erin kon drukken.

Omdat mijn werkstuk best groot is kostte het behoorlijk wat tijd om genoeg pek vloeibaar te maken. ‘Vloeibaar’ is ongeveer zo vloeibaar als stroop en ook net zo plakkerig, het vergt dus enig geduld om de pek op de goede plek te krijgen. En waar de pek niet precies de goede kant op ging smeerde ik het langs de randen zodat het toch vast kwam te zitten.

Zo. Mijn werkstuk zit vast, mijn ontwerp is nog steeds goed zichtbaar en de voorbereiding zit erop.

Het ziet er nu nog zo uit, maar in het volgende artikel laat ik zien hoe ik verder ga.
Zelf ook leren edelsmeden? Schrijf je dan hier in voor een workshop >>